SUMAD, czyli zwałowisko pod lupą

Zgodnie ze sztuką górniczą zwałowiska w kopalniach odkrywkowych poddawane są rekultywacji, z reguły w kierunku leśnym, rolnym lub rekreacyjnym. Ostatnio pojawił się pomysł wykorzystania tych terenów również do instalowania odnawialnych źródeł energii. Możliwości zagospodarowania zwałowisk dla celów energetycznych oceniają eksperci w ramach projektu badawczego SUMAD, w którym uczestniczy PAK KWB Konin.

SUMAD („Zrównoważone wykorzystanie zwałowisk górniczych”) to międzynarodowa inicjatywa, której celem jest ustalenie, jakie warunki musi spełnić obszar pogórniczy, by można było tam posadowić infrastrukturę energetyczną na dużą skalę w sposób bezpieczny i trwały.  

Projekt realizowany jest pod kierownictwem University of Nottingham (UoN) z Wielkiej Brytanii, a jego uczestnikami są: Brown Coal Research Institute (VUHU) z Czech, The Centre for Research and Technology Hellas (CERTH) oraz Public Power Corporation z Grecji, Institut national de l’environnement industriel et des risques (Ineris) z Francji, a także kilku parterów z Polski. Obok PAK KWB Konin jest to Poltegor-Instytut, Główny Instytut Górnictwa, Instytut Techniki Górniczej KOMAG, Instytut Technik Innowacyjnych EMAG i Lubelski Węgiel Bogdanka. Projekt finansowany jest ze środków Funduszu Badawczego Węgla i Stali.

Zaletą zwałowisk jest duża powierzchnia oraz dogodna lokalizacja, w miejscach mniej wrażliwych pod względem środowiskowym i krajobrazowym. Jednak struktura i niejednorodna budowa tych obszarów mogą stanowić przeszkodę przy stawianiu dużych instalacji OZE. Dlatego po wytypowaniu miejsc, które umożliwiają zainstalowanie paneli fotowoltaicznych lub turbin wiatrowych, wybrane obiekty zostaną przebadane pod względem geotechnicznym i środowiskowym, m. in. będą przeprowadzone odwierty, badające poziom wód, pobrane próbki ziemi i skał, przeanalizowane wszystkie parametry podłoża. W efekcie powstanie szczegółowy raport zbiorczy.

Projekt SUMAD przewiduje także stworzenie modeli fizycznych i numerycznych dla wybranych lokalizacji. Modeling umożliwi przetestowanie zdeponowanego materiału pod kątem zmian zachodzących wraz z upływem czasu i przy zmieniających się warunkach klimatycznych oraz szczegółowe zbadanie relacji między gruntami zwałowymi a fundamentami planowanych instalacji. Przeprowadzone testy uwzględnią cechy zwałowiska, zastosowane metody zwałowania, zachowanie się wierzchowiny, sposób posadowienia konstrukcji czy efekty rekultywacji technicznej.  

Dla każdej lokalizacji zostanie przeprowadzona szczegółowa analiza ryzyka za pomocą modyfikowanych narzędzi do zarządzania ryzykiem. Poza zbadaniem warunków geotechnicznych i przygotowaniem analizy ekonomicznej, zostaną uwzględnione także takie aspekty, jak minimalizacja oddziaływania na środowisko czy ewentualne ograniczenia formalne, społeczne, polityczne i kulturowe. Takie podejście pozwoli wybrać rozwiązanie optymalne dla danego obszaru. Partnerzy programu liczą na to, że dzięki zdobytej wiedzy i opracowaniu nowych technologii, zwałowiska będą częściej wykorzystywane dla celów energetycznych.

Projekt SUMAD został zainicjowany w lipcu ubiegłego roku. Na spotkaniu, które zorganizowano w październiku na Uniwersytecie Nottingham, reprezentanci zaangażowanych jednostek omówili zaplanowane działania i przyjęli harmonogram prac. Natomiast ustalenia określające zakres zaangażowania PAK KWB Konin w to przedsięwzięcie zostały omówione bezpośrednio przez przedstawicieli Poltegoru Instytut i kopalni. Zamknięcie projektu SUMAD planowane jest na koniec kwietnia 2022 roku.  

Fot. Piotr Ordan

Zwałowisko odkrywki Drzewce
Rekultywacja techniczna zwałowiska odkrywki Jóźwin
Zwałowisko odkrywki Tomisławice