Kierunek wodny to najpopularniejsza praktyka rekultywacyjna terenów pogórniczych stosowana w wielu krajach. W Polsce ogromne doświadczenie w dziedzinie kształtowania zbiorników wodnych w dawnych wyrobiskach ma PAK KWB Konin, która utworzyła już sześć takich akwenów. Jeden z nich – zbiornik powstający w wyrobisku końcowym odkrywki Lubstów – został włączony do międzynarodowego programu badawczego RAFF.
Celem RAFF (Risk Assessment of Final Pits During Flooding) jest zbadanie zjawisk i zagrożeń występujących podczas wypełniania wodą zbiorników poeksploatacyjnych w kopalniach odkrywkowych.
Liderem projektu jest Poltegor-Instytut, a jego uczestnikami University of Nottingham z Wielkiej Brytanii, VUHU Brown Coal Research Institute oraz PKU Palivovy Kombinat Usti z Czech, Technical University of Crete oraz Centre for Research and Technology Hellas (CERTH) z Grecji, University of Petrosani oraz CEO Oltenia z Rumunii, Institut national de l’environnement industriel et des risques (INERIS) z Francji, Subterra Ingenieria z Hiszpanii, a także Główny Instytut Górnictwa i CTL Maczki Bór z Polski. Partnerem projektu jest PAK KWB Konin S.A. Program, który potrwa do 2022 roku, finansuje unijny Fundusz Badawczy Węgla i Stali.
Do analizy wytypowano zbiorniki powstające na terenie trzech krajów: Medard, Milada i Most w północnych Czechach, Pesteana w rumuńskim zagłębiu Rovinari, zbiornik Lubstów po odkrywce kopalni Konin oraz, dla celów porównawczych, odkrywkę Maczki Bór, której wyrobisko jest wypełniane odpadami pochodzącymi z eksploatacji kopalni na Śląsku.
Każdy ze zbiorników zostaje poddany monitoringowi, który ma umożliwić rozpoznanie występujących tam problemów i zagrożeń. Obserwacja obejmuje m. in. stateczność geotechniczną otoczenia oraz skarp (pod i nad wodą), jakość wody (w tym jej skład chemiczny) w samym jeziorze oraz wodach zasilających zbiornik, a także rodzaj materiału zwałowego. Dla każdego wyrobiska zostaje opracowana jego charakteryzacja geotechniczna, a następnie sporządzone modele skarp, w tym geotechniczny model fizyczny oraz model numeryczny. Kolejnym etapem jest wskazanie metodologii oraz narzędzi dla oceny zmian hydrodynamicznych i hydrochemicznych zachodzących w wyrobisku i jego otoczeniu, a następnie opracowanie kompleksowych modeli zbiorników końcowych wraz z analizą zagrożeń.
Ocena zagrożeń umożliwi prowadzenie działań redukujących potencjalne niebezpieczeństwa – powstaną konkretne narzędzia ich identyfikacji oraz zalecenia postępowania na obszarach przyszłych zbiorników. Uczestnicy projektu zakładają, że pozwoli to ograniczyć zakres prac ziemnych niezbędnych do ukształtowania skarp oraz zredukować koszty i czas trwania robót rekultywacyjnych. W efekcie można będzie zoptymalizować napełnianie zbiorników wodą i zminimalizować problemy występujące podczas tego procesu, a w późniejszym okresie zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom akwenów.
Fot. Piotr Ordan
Kształtowanie zbiornika Lubstów
Napełnianie akwenu
