GosÅ‚aw z Jóźwina

Dawno, dawno temu w gÄ™stym i wilgotnym lesie przechadzaÅ‚ siÄ™ wielki zwierz. Teren stawaÅ‚ siÄ™ coraz bardziej grzÄ…ski i w pewnym momencie zwierzÄ™ zaczęło siÄ™ zapadać w bagnie. PróbowaÅ‚o siÄ™ cofnąć, zapierajÄ…c siÄ™ przednimi koÅ„czynami, ale byÅ‚o już za późno – mimo wielkiego wysiÅ‚ku, nie potrafiÅ‚o wydostać siÄ™ z grzÄ™zawiska.

Minęło sto tysiÄ™cy lat. W miejscu eemskiego lasu górnicy kopalni Konin wydobywali wÄ™giel brunatny. Pewnego zimowego dnia na odkrywce Jóźwin doszÅ‚o do sensacyjnego odkrycia naukowego – na północnej skarpie koparka SchRs 800 natrafiÅ‚a na wielkie koÅ›ci. ByÅ‚o to 24 lutego 1984 roku.

ObsÅ‚uga maszyny (przodowym byÅ‚ Grzegorz Nowak, a operatorem Kazimierz KordylasiÅ„ski) zatrzymaÅ‚a koparkÄ™. Powiadomiono odpowiednie instytucje i na odkrywkÄ™ przyjechali archeolodzy z koniÅ„skiego muzeum. OkazaÅ‚o siÄ™, że szczÄ…tki należą do sÅ‚onia leÅ›nego.

SÅ‚oÅ„ leÅ›ny Elephas (Palaeoloxodon) antiquus  to wymarÅ‚y gatunek trÄ…bowca, przedstawiciel tzw. fauny ciepÅ‚ej. WystÄ™powaÅ‚ na terenie Polski okoÅ‚o 130-110 tys. lat temu, w okresie interglacjaÅ‚u eemskiego. Å»yÅ‚ w lasach, w ciepÅ‚ym klimacie, nie potrzebowaÅ‚ zatem owÅ‚osienia. MiaÅ‚ bardzo dÅ‚ugie ciosy, osiÄ…gajÄ…ce nawet kilka metrów. Wysokość w kÅ‚Ä™bie dorosÅ‚ego osobnika dochodziÅ‚a do 4,5 m, a waga do 9 ton, byÅ‚ to najwiÄ™kszy sÅ‚oÅ„ w dziejach tych zwierzÄ…t. Z poczÄ…tkiem zlodowacenia sÅ‚onie leÅ›ne zaczęły siÄ™ wycofywać na poÅ‚udnie Europy, a ich miejsce zajęły mamuty.

Konserwacji koÅ›ci podjÄ…Å‚ siÄ™ dr Gwidon Jakubowski z DziaÅ‚u Paleozoologii Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. Badania wykazaÅ‚y, że sÅ‚oÅ„ z Jóźwina należy do najlepiej zachowanych szkieletów. Wielkie znaczenie naukowe ma zwÅ‚aszcza fakt, że po raz pierwszy na Å›wiecie znaleziono u sÅ‚onia leÅ›nego kompletne koÅ›ci nadgarstka i Å›ródrÄ™cza. KoniÅ„ski szkielet jest też najwiÄ™kszym okazem tego gatunku w Europie – zwierzÄ™ mierzyÅ‚o 4,05 m.

Muzeum OkrÄ™gowe w Koninie poÅ›wiÄ™ciÅ‚o znalezisku specjalnÄ… wystawÄ™. AtrakcjÄ… ekspozycji, poza szczÄ…tkami sÅ‚onia, jest makieta zwierzÄ™cia naturalnej wielkoÅ›ci. To dzieÅ‚o Krzysztofa Kuchnio, jednego z najlepszych paleorzeźbiarzy w Europie.

W ostatnim czasie koÅ›ci trÄ…bowca zostaÅ‚y poddane gruntownym zabiegom restauratorskim. Prace wykonali specjaliÅ›ci z ZakÅ‚adu Konserwacji Elementów i Detali Architektonicznych UMK w Toruniu, pracujÄ…cy pod kierownictwem dr Aleksandry GraliÅ„skiej-Grubeckiej, którzy na co dzieÅ„ zajmujÄ… siÄ™ konserwacjÄ… dzieÅ‚ sztuki. I choć niektóre z odnawianych eksponatów  pochodzÄ… z czasów starożytnych, to wÅ‚aÅ›nie szczÄ…tki sÅ‚onia sÄ… najstarszym obiektem odrestaurowanym w tej pracowni.

Kilka lat temu sÅ‚oÅ„ z Jóźwina otrzymaÅ‚ imiÄ™ GosÅ‚aw. Takie miano zaproponowali mieszkaÅ„cy Konina, odwiedzajÄ…cy muzeum. A sama placówka kilkakrotnie otrzymywaÅ‚a nagrody za ekspozycjÄ™ prezentujÄ…cÄ… to interesujÄ…ce znalezisko.

Ostatnio (25 marca br.) GosÅ‚aw byÅ‚ bohaterem programu DzieÅ„ Dobry TVN. O odkryciu szkieletu zwierzÄ™cia oraz poÅ›wiÄ™conej mu wystawie opowiadali naczelny inżynier górniczy kopalni Konin Marcin Kaźmierczak oraz Iga Janiszewska–Pawlak z Muzeum OkrÄ™gowego. DziÄ™ki temu o sÅ‚oniu z Jóźwina usÅ‚yszeli widzowie w caÅ‚ym kraju.

Fot. Piotr Ordan,  Iga Janiszewska-Pawlak